Gelukkige leerkrachten
Niet alleen kinderen profiteren als er structureel aandacht wordt besteed aan sociaal-emotioneel leren in de klas. Werken aan empathie en inzicht in jezelf en elkaar maakt ook leerkrachten gelukkiger en sterker. 'Het werd het beste jaar dat ik ooit had als leerkracht.'
Wie door het raam kijkt bij groep 4 op basisschool De Triangel in Eerbeek, zou best een hoopje stoelen in het midden van het lokaal kunnen aantreffen met de kinderen er opgewonden dansend omheen. Leerkracht Ineke Huizenga bedient dan lachend de muziek en de zenuwen krijgen mag. Die zenuwen zijn zelfs het doel van deze hele les – want nee, het is geen verjaardagsfeestje: er wordt hier een vak gegeven. En het vak heet sociaal-emotioneel leren. Waardevolle lessen
‘Kinderen weten nog niet altijd wat voor uitwerking een bepaald gevoel heeft’, licht Huizenga toe. ‘Dat buikpijn wel eens kan voortkomen uit je zenuwen voor de zwemles, bijvoorbeeld. Of dat het niet lukt om op te letten, omdat je bezorgd bent om je zieke oma. In zo’n les leren ze: hoe voel je je als je zenuwachtig bent? Wat voor invloed heeft dat op je gedrag? En wat kun je met die zenuwen doen?’
Waardevolle lessen, vindt ook gedragsdeskundige Kees van Overveld. Niet alleen leuk naast al dat rekenen en schrijven, maar vooral: net zo belangrijk als al dat rekenen en schrijven. Want met prachtige cijfers kun je later misschien briljante apps gaan ontwikkelen of een medicijn tegen spierziekten uitvinden, maar alleen als je ook goed kunt samenwerken, kunt omgaan met tegenslag en jezelf en anderen kunt motiveren. Dat is dan ook waar Van Overveld samen met steeds meer leerkrachten voor ijvert: om op Nederlandse scholen net zoveel ruimte te krijgen voor sociaal-emotioneel leren als voor cognitief leren.
Iedereen wordt sterker Van Overveld was zelf twintig jaar lang leerkracht in het basisonderwijs en speciaal onderwijs, en leidt nu leerkrachten op aan het Seminarium voor Orthopedagogiek waar hij coördinator is van het Expertisecentrum Gedrag. ‘Taal helpt om kennis over je eigen gevoelswereld te krijgen’, vertelt van Overveld. ‘Kinderen die geen woorden hebben voor hun gevoelens raken gefrustreerd, en gaan zich op andere manieren uiten. Sommige kinderen raken in zichzelf gekeerd of angstig. Andere kinderen gaan de les verstoren.’ Door kinderen te leren over emoties en te werken aan empathie, echt luisteren, aan zelfcontrole en een groepsgevoel, worden kinderen en klassen sterker en prettiger. Dat vindt Van Overveld niet alleen, dat merken leerkrachten en onderzoekers overal ter wereld.
In verschillende overzichtsonderzoeken die de afgelopen jaren verschenen, werd het effect van het structureel inzetten van sociaal-emotioneel leren bestudeerd. De resultaten die daaruit naar voren komen zijn heel helder. Kinderen op scholen waar een programma voor sociaal-leren gebruikt wordt zijn empathischer, beter in staat gezamenlijk problemen op te lossen, stressbestendiger, minder angstig, minder agressief en hebben meer plezier op school. Bovendien gaan hun academische prestaties er ook nog eens aanzienlijk op vooruit: ze scoren beter op taal- en rekenvakken dan kinderen op scholen waar deze programma’s niet worden gebruikt. ‘Je moet een dergelijk programma dan niet alleen op dinsdagmiddag van twee tot drie aanbieden, maar ook structureel gedurende de rest van de dagen’, aldus Van Overveld.
Dag burn-out
En het maakt nog iets uit. Iets wat de laatste tijd een beetje begint door te dringen, merkt onderwijskundige Vicki Zakrzewski: ‘Het structureel aandacht besteden aan sociaal-emotioneel leren, maakt ook leerkrachten sterkere en gelukkiger mensen.’ Zakrzewski is directeur Onderwijs van het Greater Good Science Center van de universiteit van Berkeley. Ondanks een vol programma en een tijdsverschil van negen uur maakt ze graag een half uur Skypen vrij om te praten over dit onderwerp. ‘Leerkrachten die veel stress ervaren, vinden weer rust’, vertelt ze. ‘De band met de leerlingen verbetert. En daardoor komt er weer meer ruimte voor het betekenisvolle doel waar het allemaal mee begon: op bevlogen wijze kinderen helpen leren.’
Lees in JSW nummer 9 (verschenen op 29 mei) verder hoe leraren zelf hun sociaal-emotionele vaardigheden bijslijpen en de klas en hun leven daardoor verandert. JSW is een vakblad voor leerkrachten. Meer info op jsw-online.nl.
